Nghiên Cứu Thị Trường Xuất Nhập Khẩu: Bắt Đầu Từ Đâu?

Nghiên cứu thị trường xuất khẩu bắt đầu từ đâu. Kiến thức xuất nhập khẩu sẽ cung cấp quy trình 7 bước thực chiến để nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu hiệu quả, từ xác định mục tiêu, phân tích vĩ mô, vi mô đến lựa chọn thị trường tiềm năng. Kèm theo danh sách công cụ và những sai lầm cần tránh.

1. Vì Sao Cần Nghiên Cứu Thị Trường Xuất Nhập Khẩu?

– Bạn có một sản phẩm tâm huyết, một nguồn hàng chất lượng, và ấp ủ khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. 

– Nhưng một câu hỏi lớn đặt ra là “Nên bắt đầu từ đâu?" Xuất khẩu đi Mỹ, Nhật, hay một thị trường ngách ở châu Phi? Nhập khẩu mặt hàng này từ Trung Quốc, Hàn Quốc hay Ấn Độ sẽ tối ưu nhất?

– Có không ít trường hợp "khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu thất bại" chỉ vì một lựa chọn thị trường sai lầm ngay từ đầu. 

Việc xác định đúng chiến lược, nghiên cứu thị trường và phân tích dữ liệu sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và giảm thiểu rủi ro khi tìm kiếm khách hàng sau này. 

Nếu không nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu kỹ lưỡng, bài bản, không có một chiến lược rõ ràng, bạn sẽ khó có thể xác định được khách hàng mục tiêu và không thể chọn được phương pháp tìm kiếm khách hàng hiệu quả.

Chiếc "la bàn" để đi đúng hướng ngay từ đầu đó chính là nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu.

Dưới đây là quy trình 7 bước thực chiến – chính là quy trình mà các chuyên gia, những người khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu đã áp dụng để biến sự mông lung thành những quyết định sắc bén. 

2. Tại Sao Nghiên Cứu Thị Trường Là Bước Đi "Sống Còn" Trong Kinh Doanh XNK?

Nhiều người khi mới khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu với quy mô vừa và nhỏ sẽ đi luôn tới bước tìm kiếm khách hàng, bởi đây là mục tiêu lớn trong khởi nghiệp.

Tuy nhiên, trước khi thực hiện bước tìm kiếm khách hàng quốc tế, chúng ta cần hiểu rằng việc thu thập dữ liệu và hoạch định chiến lược kinh doanh là nền tảng vô cùng quan trọng Nghiên cứu thị trường không chỉ là "quan trọng", nó thực sự là yếu tố sống còn, bởi vì nó giúp bạn:

+ Giảm thiểu rủi ro đến mức tối đa: 

Thị trường quốc tế đầy biến động. Một quyết định sai có thể khiến bạn đối mặt với cảnh hàng bị trả về, tranh chấp pháp lý, thanh toán khó đòi, tiền mất tật mang. Nghiên cứu kỹ lưỡng giúp bạn lường trước những rủi ro về chính trị, pháp luật, nhu cầu thị trường để né tránh chúng.

+ Tối ưu hóa nguồn lực hữu hạn: 

Tiền bạc, thời gian và nhân sự của bạn đều có hạn. Thay vì bạn “đánh” cả vào 10 thị trường một cách yếu ớt, nghiên cứu giúp bạn xác định 1-2 thị trường "vàng", nơi có khả năng sinh lời cao nhất để tập trung toàn bộ nguồn lực cho những thị trường tiềm năng này.

+ Tìm ra lợi thế cạnh tranh độc nhất (USP): 

Bạn không thể định giá bán hay xây dựng chiến lược marketing hiệu quả nếu không biết đối thủ là ai, họ mạnh yếu ra sao, và khách hàng thực sự cần gì. 

Nghiên cứu thị trường giúp bạn "biết người biết ta", từ đó tìm ra khe hở để định vị sản phẩm của mình một cách khác biệt và nổi bật.

+ Xây dựng chiến lược thâm nhập bài bản: 

Mỗi thị trường có một đặc thù riêng. Nên đi qua nhà phân phối độc quyền, xây dựng mạng lưới đại lý, bán hàng trực tiếp trên sàn TMĐT hay kết hợp với một đối tác địa phương? Chỉ có nghiên cứu sâu mới cho bạn câu trả lời chính xác.

>> Xem thêm: Khởi Nghiệp Xuất Khẩu Nông Sản: Lộ Trình 7 Bước Để Có Lô Hàng Đầu Tiên

3. Lộ Trình 7 Bước Nghiên Cứu Thị Trường Xuất Nhập Khẩu Bài Bản

Khi khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu hãy đi từng bước một cách cẩn trọng, không nóng vội.

3.1 Bước 1: Xác Định Rõ Mục Tiêu & Phạm Vi Nghiên Cứu

Trước khi bắt tay vào thu thập dữ liệu, bạn cần trả lời một câu hỏi đơn giản mà quan trọng: “Mình nghiên cứu để làm gì?”. Nếu không có mục tiêu rõ ràng, việc tìm kiếm sẽ dễ rơi vào tình trạng lan man, tốn nhiều công sức nhưng không mang lại giá trị thực tế.

Một số mục tiêu thường gặp có thể là:

• Khám phá thị trường xuất khẩu mới cho sản phẩm nông sản sấy.

• Đánh giá cơ hội nhập khẩu linh kiện điện tử về Việt Nam.

• Phân tích 5 đối thủ cạnh tranh lớn nhất tại thị trường EU.

Xác định mã HS Code của sản phẩm

Tiếp theo, hãy xác định rõ sản phẩm cốt lõi và mã HS (HS Code) của nó. 

Mã HS giống như “chứng minh nhân dân” của hàng hóa: mọi dữ liệu về thuế quan, thống kê xuất nhập khẩu, hay chính sách quản lý đều dựa trên mã này. 

Nếu bạn chưa chắc chắn, nên tham khảo thêm Top 5 Website Tra Cứu Mã HS Chính Xác , Cách Dùng Nhanh

Cuối cùng, hãy tính đến nguồn lực và ngân sách: bạn có bao nhiêu thời gian và chi phí dành cho nghiên cứu? Điều này sẽ quyết định bạn có thể mua báo cáo chuyên sâu từ các tổ chức quốc tế hay chỉ khai thác các công cụ miễn phí sẵn có.

3.2 Bước 2: Sàng Lọc Sơ Bộ & Phân Tích Vĩ Mô khi nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu

Ở bước này, mục tiêu là từ hàng trăm quốc gia, bạn sẽ sàng lọc ra một danh sách ngắn khoảng 5-10 thị trường tiềm năng nhất để đi sâu phân tích. Hãy nhìn vào các yếu tố lớn sau:

+ Hiệp định thương mại tự do (FTA): 

Giúp giảm thuế quan, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm về giá cả. Việt Nam hiện đã tham gia các FTA và có hiệu lực rộng như EVFTA, CPTPP, RCEP, VKFTA…. Điểm đáng chú ý là hàng hóa xuất khẩu sang các thị trường trong khối FTA thường được hưởng thuế suất nhập khẩu ưu đãi (nhiều trường hợp về mức 0%), nhờ đó sản phẩm trở nên hấp dẫn hơn, tạo điều kiện mở rộng thị phần và nâng cao năng lực cạnh tranh. 

+ Môi trường Chính trị & Pháp lý: 

Thị trường có ổn định không? Quan hệ ngoại giao với Việt Nam có tốt đẹp không? Hệ thống pháp luật có minh bạch không?Tránh xa các thị trường có rủi ro cao về chính trị, chiến tranh, cấm vận.

+ Sức khỏe Kinh tế: 

Xem xét các chỉ số như tốc độ tăng trưởng GDP, thu nhập bình quân đầu người (GDP per capita), tỷ lệ lạm phát, tỷ giá hối đoái. Một thị trường có tầng lớp trung lưu đang tăng nhanh thường có sức mua rất tốt.

Hạ tầng Logistics và Địa lý: Khoảng cách địa lý có quá xa không? Chi phí vận chuyển (cước tàu, máy bay) có cao không? Hệ thống cảng biển, sân bay, đường bộ của họ có phát triển và thuận lợi cho việc giao nhận hàng hóa không?

3.3 Bước 3: Phân Tích Vi Mô & Nhu Cầu Thị Trường

Thông qua các công cụ phân tích thị trường xuất nhập khẩu một cách chi tiết, người khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu cần phân tích kỹ các yếu tố sau.

• Dung lượng & Quy mô thị trường:

+ Tổng kim ngạch nhập khẩu sản phẩm của bạn (dựa trên mã HS) vào thị trường đó trong 3-5 năm gần nhất là bao nhiêu?

+ Tốc độ tăng trưởng là âm hay dương? Thị trường đang bão hòa hay còn tiềm năng phát triển?

+ Công cụ vàng: Trademap.org. Hãy đăng ký một tài khoản miễn phí, nhập mã HS, chọn mục "Imports", chọn quốc gia bạn muốn nghiên cứu. Công cụ này sẽ cho bạn biết tổng giá trị nhập khẩu, các quốc gia nào đang cung cấp hàng và thị phần của họ.

• Phân tích đối thủ cạnh tranh:

+ Ai là nhà cung cấp lớn nhất cho thị trường này? (Trademap sẽ chỉ ra điều này).

+ Các đối thủ cạnh tranh trực tiếp tại thị trường đó là ai (cả công ty nội địa và công ty nước ngoài)?

+ Họ mạnh về điều gì? (Giá rẻ, chất lượng cao, thương hiệu mạnh, mạng lưới phân phối rộng?).

+ Giá bán của họ là bao nhiêu? (Có thể tìm hiểu qua website, catalogue, hoặc các trang B2B).

• Phân tích Giá cả: 

Mức giá sản phẩm tương tự tại thị trường mục tiêu đang ở mức nào? Sau khi trừ đi chi phí vận chuyển, thuế, bảo hiểm, chi phí phân phối... thì biên lợi nhuận dự kiến của bạn có hấp dẫn không?

• Kênh phân phối: 

Hàng hóa của bạn sẽ đến tay người tiêu dùng cuối cùng bằng cách nào? Qua siêu thị, nhà bán buôn, đại lý độc quyền, hay bán trực tiếp trên Amazon, Alibaba? 

Hiểu rõ kênh phân phối là chìa khóa để xây dựng chiến lược tiếp cận phù hợp.

>> Xem thêm: Lộ Trình Học Khởi Nghiệp Kinh Doanh Xuất Nhập Khẩu Từ A - Z

3.4 Bước 4: "Soi" Rào Cản Thương Mại & Quy Định Nhập Khẩu

Đây là bước cực kỳ quan trọng để tránh tình trạng "hàng đến cảng nhưng không thể thông quan".

– Thuế quan:

• Thuế nhập khẩu ưu đãi (MFN), thuế ưu đãi đặc biệt (theo FTA).

• Các loại thuế khác: thuế chống bán phá giá, thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT...

• Công cụ: ITC Market Access Map (macmap.org) là công cụ miễn phí và cực kỳ mạnh mẽ để tra cứu các loại thuế này.

– Rào cản phi thuế quan (Non-tariff Barriers - NTBs): 

• Đây là những "cửa ải" còn khó hơn cả thuế.

• Yêu cầu kỹ thuật & An toàn: Các chứng chỉ bắt buộc như CE (châu Âu), FDA (Mỹ), HACCP (thực phẩm), ISO...

• Quy định về bao bì, nhãn mác: Ngôn ngữ trên bao bì, các thông tin bắt buộc phải có, quy định về vật liệu đóng gói.

• Giấy phép nhập khẩu, hạn ngạch (quota).

• Kiểm dịch động thực vật (SPS measures): Đặc biệt quan trọng với hàng nông sản, thực phẩm.

3.5 Bước 5: Thấu Hiểu Khách Hàng & Văn Hóa Địa Phương

Con số không nói dối, các số liệu thống kê, báo cáo không sai nhưng chúng không phản ánh toàn bộ. Thành công trong thương mại quốc tế nằm ở sự thấu hiểu con người.

– Hành vi tiêu dùng: Người tiêu dùng ở Đức có thể ưu tiên sản phẩm bền, chứng nhận hữu cơ, trong khi người tiêu dùng ở thị trường khác lại nhạy cảm hơn về giá.

– Văn hóa kinh doanh: Cách đàm phán với người Nhật sẽ khác hoàn toàn với người Mỹ. Sự đúng giờ, cách trao danh thiếp, việc tặng quà... đều có thể ảnh hưởng đến thành công của một cuộc thương lượng.

– Thị hiếu và thẩm mỹ: Màu sắc, thiết kế, khẩu vị... Ví dụ, một sản phẩm có màu trắng ở phương Tây có thể tượng trưng cho sự tinh khôi, nhưng ở một số nước châu Á lại liên quan đến tang lễ.

3.6 Bước 6: Tổng Hợp Dữ Liệu & Ra Quyết Định

Sau khi thu thập một lượng lớn thông tin, bạn cần một phương pháp để hệ thống hóa và đưa ra lựa chọn cuối cùng.

+ Xây dựng Bảng Chấm Điểm Thị Trường (Market Scoring Matrix): 

• Đây là kỹ thuật tôi rất hay dùng.

• Tạo một bảng tính Excel. Các hàng là tên các thị trường tiềm năng (ví dụ: Nhật, Hàn Quốc, Úc).

• Các cột là các tiêu chí quan trọng bạn đã phân tích (VD: Quy mô thị trường, Tốc độ tăng trưởng, Mức độ cạnh tranh, Lợi thế thuế quan, Chi phí logistics, Mức độ phù hợp văn hóa...).

• Gán trọng số cho mỗi tiêu chí (từ 1 đến 5, tùy mức độ quan trọng).

• Chấm điểm cho mỗi thị trường ở từng tiêu chí (thang điểm 1-10).

• Nhân điểm với trọng số và tính tổng điểm cho mỗi thị trường. Thị trường có điểm cao nhất về lý thuyết là lựa chọn tốt nhất.

+ Phân Tích SWOT: 

Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của chính công ty bạn khi vào thị trường đó, cùng với cơ hội và thách thức mà thị trường mang lại.

3.7 Bước 7: Kiểm Chứng Thực Tế khi nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu

Bước cuối cùng và quan trọng nhất là phải kiểm chứng chúng ngoài thực tế sau khi đã nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu kỹ lưỡng. Bạn có thể thực hiện bằng các cách:

+ Tham gia Hội chợ Triển lãm Quốc tế: Đây là cách tốt nhất để gặp gỡ trực tiếp hàng trăm khách hàng tiềm năng, nhận phản hồi về sản phẩm, và "do thám" đối thủ.

+ Gửi hàng mẫu (Sample): Gửi mẫu cho một vài khách hàng tiềm năng đã xác định và lắng nghe phản hồi của họ về chất lượng, bao bì, giá cả.

+ Liên hệ Tham tán Thương mại Việt Nam: Ở mỗi quốc gia, Việt Nam đều có cơ quan thương vụ. Họ là những người am hiểu sâu sắc thị trường bản địa và có thể cung cấp những thông tin, kết nối quý giá.

+ Thực hiện chuyến công tác: Nếu ngân sách cho phép, một chuyến đi khảo sát trực tiếp thị trường, gặp gỡ đối tác là khoản đầu tư vô cùng xứng đáng.

4. Bộ Công Cụ Và Nguồn Dữ Liệu Vàng Của Dân Xuất Nhập Khẩu

Dưới đây là bảng thông tin các công cụ giúp bạn phân tích, nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu bài bản, chi tiết.

5. Những Sai Lầm Phổ Biến Khi Nghiên Cứu Thị Trường Cần Tuyệt Đối Tránh

• Chỉ dựa vào một nguồn dữ liệu

Không có bộ số liệu nào hoàn toàn chính xác. Nếu chỉ tin vào một nguồn, bạn có thể nhìn sai bức tranh toàn cảnh. Hãy luôn đối chiếu từ nhiều nguồn (ví dụ so sánh Trademap với số liệu của Tổng cục Thống kê sở tại) để có kết quả khách quan hơn.

• Bỏ qua yếu tố văn hóa và tập quán kinh doanh: 

Một sản phẩm đạt chuẩn kỹ thuật chưa chắc đã thành công nếu cách tiếp cận không phù hợp. Chiến dịch marketing đi ngược thói quen văn hóa, hoặc cách ứng xử chưa đúng với đối tác, có thể khiến bạn thất bại ngay từ đầu. Nghiên cứu thị trường không chỉ là con số, mà còn là nghiên cứu con người.

• Chỉ dừng lại ở nghiên cứu bàn giấy: 

Nhiều người sau khi hoàn thành báo cáo đã vội triển khai. Đây là sai lầm lớn. Mọi giả định cần được kiểm chứng. Một cuộc gọi trao đổi trực tiếp, một email phản hồi từ khách hàng thật đôi khi giá trị hơn hàng trăm trang báo cáo.

6. FAQ - Câu Hỏi Thường Gặp Khi Nghiên Cứu Thị Trường Xuất Nhập Khẩu

• Nghiên cứu thị trường XNK mất bao lâu?

Tùy thuộc vào độ phức tạp của sản phẩm và thị trường. Một nghiên cứu cơ bản cho SME có thể mất từ 2-4 tuần. Một nghiên cứu sâu cho tập đoàn lớn có thể kéo dài vài tháng.

• Chi phí để nghiên cứu một thị trường mới khoảng bao nhiêu?

Bạn hoàn toàn có thể bắt đầu với chi phí 0 đồng bằng các công cụ miễn phí. Nếu muốn mua báo cáo ngành, chi phí có thể từ vài trăm đến vài ngàn USD. Chi phí cho một chuyến công tác khảo sát thường là tốn kém nhất.

• Sự khác biệt giữa nghiên cứu thị trường xuất khẩu và nhập khẩu là gì?

Về cơ bản quy trình là tương tự. Xuất khẩu tập trung vào việc tìm hiểu nhu cầu, đối thủ, kênh phân phối tại nước ngoài. Nhập khẩu tập trung vào việc tìm kiếm nguồn cung tốt nhất ở nước ngoài và đánh giá nhu cầu, mức độ cạnh tranh tại thị trường Việt Nam.

Nghiên cứu thị trường xuất nhập khẩu chính là nền móng và quan trọng nhất khi bạn bắt đầu khởi nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Nhất định bạn không được vội vàng mà bỏ qua bước quan trọng này.

>> Tham khảo: Khóa học xuất nhập khẩu thực tế

Bằng việc áp dụng quy trình 7 bước trên, bạn không chỉ tìm ra một thị trường tiềm năng, mà còn trang bị cho mình sự tự tin và một lộ trình hành động rõ ràng. Hãy nhớ rằng, trong thương mại quốc tế, người chuẩn bị kỹ nhất chính là người chiến thắng.